Silahlı çatışmaların kirlilik üzerindeki sonuçlarını ölçmek, temel olarak iki faktörden dolayı zordur: savaş sırasındaki verilerin kısıtlı olması ve küresel sera gazı emisyon hesaplamalarında orduların önemli karbon ayak izinin göz ardı edilmesi. Çok var Ukrayna'daki savaşın neden olduğu çevresel etkilerve bu yazıda bu çatışmanın çevreyi nasıl etkilediğini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Farklı düzeylerde yıkıcı izler bırakan savaş, toplumu ve ekonomiyi etkilemenin yanı sıra ekosistemleri de harap etti. Su ekosistemlerinden nesli tükenmekte olan türlere kadar doğal çevrenin birçok alanı ciddi şekilde zarar gördü.
Ukrayna savaşının çevresel etkisi
Çok sayıda kuruluş Ukrayna'daki savaşın neden olduğu kirliliğe değindi. Bu kuruluşlardan Çatışma ve Çevre Gözlemevi (CEOBS), Rus işgalinin ikinci yıldönümünde bir değerlendirme yaptı. CEOBS çevresel hasarın beş kategorisini belirledi bu çatışmanın sonucudur. Bunlar arasında su kirliliği, ekosistemlerin tahribatı, tarımsal altyapının zarar görmesi, orman yangınları ve kirletici gazların emisyonu yer alıyor.
Mayıs 2022'de bunlardan biri en önemli çevresel olaylar Olay Mariupol'daki Azovstal metalurji tesisinde meydana geldi. Bu tesis, enerjisini yok eden ve su depolama tesislerini kirleten bombalamalara maruz kaldı. Ayrıca içme suyu sistemlerini de etkileyerek büyük ölçekli bir çevre felaketi yarattı. Bu olay, endüstriyel tesislerin militarizasyonunun doğasında olan riskleri vurgulamaktadır.
Bir diğer endişe verici olay ise nükleer santrallerin askerileştirilmesiAvrupa'nın en büyüklerinden biri olan Zaporizhia fabrikası gibi. Askeri baskı altındaki nükleer enerji santralleri, nükleer felaket riskini artırmış, buna nükleer atıkların kötü yönetimi de eklenince hava, su ve toprak kirliliği arttı. Buna, ekosistemleri yıkıcı biçimde etkileyen ağır metallerin ve diğer tehlikeli kirleticilerin salınımı da dahildir.
Ek olarak, tarımsal yıkım mayın döşenmesi ve çiftçilerin arazileri terk etmesi nedeniyle yüzlerce hektar ekilebilir alanın kaybına neden oldu. Bu, Ukrayna'nın büyük bir kısmının gıda güvenliğini tehlikeye atarak ülkenin ekonomik ve çevresel krizini daha da ağırlaştırdı.
Savaş sırasında ekolojik yıkım
Rapora göre EcoActionUkraynalı bir çevre izleme kuruluşu olan 2023 yılının Aralık ayına kadar 1.549 ekolojik hasar vakası Kharkiv, Dnipro, Mykolaiv ve Kherson gibi bölgeler de dahil olmak üzere ülkenin çeşitli bölgelerinde. Bu hasarın büyük bir kısmı, bombalamaların yalnızca altyapıyı tahrip etmekle kalmayıp aynı zamanda orman yangınlarına da yol açtığı savaş hattına yakın bölgelerde meydana geldi.
Bu orman yangınları artışın sorumlusu Karbon salınımı atmosfere karışarak küresel iklim krizini daha da kötüleştiriyor. Cenevre Sözleşmeleri çevreye zarar veren saldırıları yasaklasa da Ukrayna'daki çatışma savaşın etkilerinin uzun vadeli olabileceğini gösterdi. I. Protokolün 35. Maddesi Çatışma sırasında defalarca ihlal edilen bir düzenleme olan, kalıcı çevresel hasara neden olan taktiklerin veya silahların kullanımını açıkça yasaklıyor.
Çöküşü Nova Kakhovka Barajı Haziran 2023'te çatışmanın en büyük ekolojik felaketlerinden biri yaşandı. 18 kilometreküp kirli suyun salınması, Kherson bölgesinde 120 kilometre kareden fazla ormanı sular altında bıraktı ve bölgenin ekosistemlerine daha fazla zarar veren toksik maddeler, böcek ilaçları ve ağır metallerin salınmasına neden oldu.
Su ve biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkiler
Nova Kakhovka barajının çökmesi, Krívoi Rog gibi su kaynaklarının tahminen %80'inin kullanılamaz olduğu bölgelerde içme suyu tedarikini de tehlikeye attı. Bu, yerel nüfusu ciddi şekilde etkiledi ve binlerce insanı temiz içme suyuna erişimden mahrum bıraktı.
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) 54 ciddi kirlenme alanı Nova Kakhovka felaketinden sonra Ukrayna'da. Bu alanların çoğunda endüstriyel atıklar, petrol kirleticileri ve çevredeki ekosistemlerle temas eden pestisitler bulunuyordu; bu durum, bu ortamların kurtarılmasını onlarca yıl sürebilecek bir görev haline getiriyordu.
Felaket aynı zamanda soğutma için barajdan gelen suya bağımlı olan Zaporizhia nükleer santrali gibi kritik altyapıyı da etkiledi. İki milyon metreküpten fazla endüstriyel atıkların açığa çıkması, silahlı çatışmaların nasıl uzun vadeli ekolojik felaketlere yol açabileceğinin açık bir örneğiydi.
Askeri karbon emisyonları
Ukrayna savaşının bir diğer kritik yönü de karbondioksit emisyonları üzerindeki etkisiParis Anlaşması gibi iklim değişikliğine ilişkin birçok uluslararası anlaşmada göz ardı edilen bir katkı. Ancak tahminlere göre EcoActionÇatışmanın ilk 18 ayında Ukrayna, Belçika gibi Avrupa ülkelerinin yıllık emisyonlarını aşarak 150 milyon tondan fazla CO2 saldı. Bu durum, küresel karbon azaltım anlaşmalarında askeri emisyonların muhasebeleştirilmesinin aciliyetini daha da artırıyor.
Eğer ordu bir ulus olarak kabul edilirse, onların Dördüncü en büyük sera gazı yayıcısı Dünyadaki toplam küresel emisyonların %5.5'ini temsil eden
Ayrıca, orman yangınları ve bombalamalar nedeniyle ekosistemlerin büyük ölçüde tahrip edilmesi ve karbon salınımı, küresel iklim değişikliğine önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. Füzelerin, tankların ve savaş uçaklarının kullanımından kaynaklanan emisyonlar, toplam emisyonlar içerisinde gerektiği gibi hesaba katılmıyor ve bu da iklim krizini daha da kötüleştiriyor.
Ukrayna'daki çatışma yalnızca sosyal ve ekonomik yıkıma yol açmakla kalmadı, aynı zamanda yıllarca sürecek çevresel bir ayak izi de bıraktı. Ülkenin toparlanması için çevresel etkilerin uluslararası anlaşmalara dahil edilmesi ihtiyacı, daha güvenli ve daha sürdürülebilir bir geleceği garanti altına almak açısından hayati önem taşıyor. Bu arada, altyapının militarizasyonu ve artan karbon emisyonları, hem Ukrayna'da hem de dünyanın başka yerlerinde silahlı çatışmaların çevresel etkilerine değinilmesinin aciliyetini vurgulamaktadır.